Wasiuczyńska, Elżbieta Wasiuczyńska

Pretekstem do spotkania i rozmowy jest najnowsza – ale niezwykła, bo autorska - książka z ilustracjami Elżbiety Wasiuczyńskiej (tak, tak, to autoportret gałgankowy ilustratorki :-)). Mój pierwszy alfabet to w założeniu propozycja dla najmłodszych. Nie dajcie się jednak zwieść! - to książka, która bezwstydnie, od pierwszego wejrzenia, uwodzi każdego czytelnika - i nie ma już dla niego ratunku. Większość liter zilustrowana jest kilkoma cudnymi gałgankowymi obrazkami, które inspirują do kreatywnej nauki poprzez zabawę. Zabawę w cudownym kolorowym, ciepłym i przyjaznym świecie Elżbiety Wasiuczyńskiej, która w ten sposób po raz kolejny udowadnia nam, że dla jej wyobraźni jedynie the sky is the limit. A i tego w przypadku tak niezwykłej osoby nie jestem pewna...



Skąd pomysł na autorską książkę dla najmłodszych?

Jak to z ideami bywa, wpadają znienacka do głowy i tylko od nas zależy czy zatrzymamy się na pomyśle, czy zaczniemy go realizować. Mam stosy fiszek i brulionów w których są rozgrzebane i zapomniane wątki. Tu akurat pomysł zgrał się z wolnym czasem, kiedy nie miałam ciekawych zamówień.

Co koniecznie musisz mieć na biurku, przy którym pracujesz? Pracujesz wieczorem czy rano, przy muzyce (jakiej?) czy w ciszy?

Dobrą, mocną lampę, reszta akcesoriów jest zmienna. Blat obrasta systematycznie w coraz to nowe szklanki z kredkami, pędzlami, pisakami, Jeszcze Lepszymi Nożyczkami i cuda–wiankami. Chwieją się na nim niebezpiecznie hałdy zarysowanego i zadrukowanego papieru. Nowe szafki z szufladkami z roku na rok pną się po ścianach niczym bluszcz. Mam nieodparte wrażenie ,że między mną a przedmiotami toczy się walka o terytorium. Biurko jest łudząco podobne do tego, przy którym siaduje Pan Kuleczka. Tylko, że on -zacny człowiek, utrzymuje większy porządek.
Zdecydowanie najlepiej pracuje mi się wieczorem i w nocy. Lubię słuchać muzyki Ostatnio zamęczam płytę To i hola- ludowe piosenki w wykonaniu Auguścik i Dudziak. Miewałam fazy na piosenki Kabaretu Starszych Panów. Uwielbiam Milesa Davisa, Ellę Fitzgerald, lubię Roda Stewarta śpiewającego amerykańskie standardy jazzowe, Ewę Bem, Stinga. Są miesiące, że do organizmu przyjmuję tylko Bacha, albo Chopina, rozgrzewam się Beatlesami, konam z melancholii przy Ninie Simon.
Bardzo lubię słuchać przy pracy powieści w wersji audio.

Czy ilustrując książki wyobrażasz sobie małego czytelnika, który po nie sięgnie?

Myślę, że ten auto-cenzor we mnie ma 5 lat i to jego właśnie staram się wszystkich sił zaciekawić, rozśmieszyć i mile połaskotać w oczy.

Czy chciałabyś zilustrować książkę dla dorosłych?

Myślę, że Andersen zaadresował większość swoich baśni do dorosłych właśnie. A jeśli do dzieci, to do starszych, powyżej 10 roku życia. Pracując nad Królową Śniegu nie zmiękczałam, nie ocieplałam tej przejmującej opowieści. Mam jeszcze za mało dystansu do tej swojej realizacji i cały czas nie wiem czy nie omsknęła mi się rączka w kicz, o co wśród róż, serc i blond dzieweczek nie tak trudno.

Jakie książki lubiłaś w dzieciństwie, wymień 3 ulubione tytuły małej Eli?

O Wróżkach i Czarodziejach Natalii Gałczyńskiej z ilustracjami Olgi Siemaszko
Baśnie Andersena z ilustracjami Szancera
O krasnoludkach i sierotce Marysi Konopnickiej z ilustracjami Grabiańskiego – ta fascynacja pochodzi jeszcze z czasów przed czytelniczych, pasłam oczy obrazkami w tej grubaśnej księdze, całego tekstu nie udało mi się przeczytać do dziś.

Czy miałabyś ochotę stworzyć plakat filmowy? A może nawet film animowany?

Obie te rzeczy są bardzo nęcące, do filmu animowanego trzeba mieć jednak odpowiedni CHARAKTER. Nie wiem czy umiałabym się skupić na jednym pomyśle przez 2 lata dla 15 minutowego efektu. Arcy-mistrzem w tym gatunku jest dla mnie Nick Park- autor Podróży na księżyc, Wściekłych gaci i Golenia owiec. Najbardziej lubię te jego wczesne, autorskie projekty, choć Baranka Shauna, też przyjmuję do organizmu z entuzjazmem.
Z kręcących mnie zjawisk na F, wymieniłabym też filatelistykę. Marzę o tym żeby zaprojektować znaczek pocztowy.

Czy pracując nad nowym tytułem wyznaczasz sobie jakieś granice – techniczne, kolorystyczne, etc., czy też jedynym ograniczeniem jest jedynie horyzont Twojej wyobraźni?

Na początku hulaj - dusza staram się notować wszystkie pomysły nawet te absurdalne, wtórne, czy zbyt oczywiste. Potem szukam rzeczywiście jakiejś spajającej ZASADY. Czasem jest to gama kolorystyczna - np. różowo-szare Trzy świnki Zofii Staneckiej, czasem jest to nawiązanie do jakiejś konwencji - na przykład Smok Wawelski Grzegorza Kasdepke ma średniowieczne, złote, spękane tła, w Brzydkim kaczątku Jarosława Mikołajewskiego na każdej rozkładówce schowałam (mniej lub bardziej sprytnie) ten sam powtarzający się element. Na większość tych konstruujących ram wpadam raczej intuicyjnie w trakcie pracy, bez teoretycznych, czy logicznych założeń.

Które hasło Mojego pierwszego alfabetu sprawiło Ci najwięcej kłopotu?

Strona z literą E - podpierałam się słownikiem, żeby znaleźć odpowiednie słowa i spośród eterów, etosów, elementów i egzem z trudem wygrzebałam jednoznaczną ekierkę i Eskimosa( dziś już wiem, że powinnam pozostać przy samej ekierce, bo przedstawiona postać to Innuita) Trudne jest też U- bo usta, uszy, uda pozbawione naturalnego, cielesnego sąsiedztwa są albo niepokojące, albo nieczytelne. No a UL jest już zaelementarzowany do imentu.



Skąd czerpiesz inspiracje do swoich ilustracji?

Lubię obserwować ludzi i zwierzaki, jestem maniaczką swojego zawodu, oglądam dużo ilustrowanych książek, krążę po necie, chadzam na wystawy i chcąc nie chcąc przesiąkam tym co mnie zachwyca, nigdy nie wyrzucam papierowych palet, bo w tych bezładnych plamach czają się postacie i zestawy kolorystyczne, których tak na trzeźwo by człowiek nie wymyślił, nie wychodzę z domu bez ołówka, nawet przy wyprawie po przysłowiowe bułeczki.

Większość Twoich prac tętni życiem i kolorem – jak zachowujesz jaskrawość myśli? Czym żywisz swoje wewnętrzne dziecko, żeby nie zniknęło?

Od dziecka zakładam – jakże optymistycznie :-))), że świat to wielki prezent dla mnie, a ja jestem prezentem dla świata.

Wymień 3 ulubione kolory!

Niebieski, niebieski i może jeszcze niebieski :-)
Założyłam się sama ze sobą czy w ogóle potrafię namalować ilustracje do książki, ani razu nie używając błękitu. Tak powstali Czterej Muzykanci z Bremy w Kolekcji Dziecka. Potem mało nie utopiłam Brzydkiego Kaczątka w bezmiarach kobaltu. Najwyraźniej mój organizm tego potrzebuje :-)

Ilustracje do których liter Mojego pierwszego alfabetu wymyśliłaś najszybciej?

Do tych, które dawały duży wybór haseł: P, M, B, K, R, S.
Na przykład ileż łatwych do rozpoznania zwierzaków można umieścić pod literą K – oto Proszę Państwa : kura, kogut, krowa, koń, kot, krokodyl, kaczka, kameleon, kret, konik morski, krab, koza, kangur…

Czy książki dla dzieci powinny być ładne?

Lubię książki, które uwodzą oczy, sprawiają przyjemność, stwarzają światy, w których chciałoby się zamieszkać. Ale z książkami, jak ludźmi – ceni się je za mądrość, oryginalność, poczucie humoru, ciepło, które ze sobą niosą.

Inspiruje Cię obserwacja codziennych zachowań ludzi i zwierząt. A co ze sztuką?! Czy zdarza Ci się szukać natchnienia w muzeach, galeriach?! Masz swoich ulubionych malarzy? Na pewno masz...

O taaaak, uwielbiam malarstwo średniowieczne, Martiniego, Venezjano, Uccello i Veermera, Tycjana, Rembrandta, Turnera, Moneta, Klee. Na polskim podium kłębią się: Krzyżanowski, Boznańska, Wyspiański, Gierymscy, Stanisławski, Potworowski, Nacht –Samborski, Nowosielski, Brzozowski, Młodożeniec, Anto. To jedna z moich największych przyjemności - sycenie oka dobrym malarstwem.

Jaki będzie następny tytuł z Twoimi ilustracjami?

Nie wiem który wydawca będzie szybszy :
czy Book House z wydaniem Czarnego Noska Porazińskiej,
czy Media Rodzina z Królową Śniegu Andersena.

Od czego zaczęła się Twoja przygoda z ilustracją dziecięcą? Przypomnij nam swój debiut.

Jeszcze jako studentka ilustrowałam nuty dla krakowskiego Wydawnictwa Muzycznego, ale wolałabym okryć to litościwie mgłą zapomnienia. Kiedy się do moich ówczesnych nieumiejętności doda walory ówczesnej polskiej poligrafii to otrzymamy rzecz STRRRASZNĄ. Pewnie powinnam oglądać te realizacje i wyciągać kształcące wnioski, ale było to zbyt bolesne, oddałam te zeszyty dzieciom w szkole muzycznej, mam nadzieję, że próbując trafić w nutę nie będą się skupiać za bardzo na obrazkach.
Jeśli myślę o debiucie, to przychodzi mi na myśl taka wiotka książeczka -harmonijka ze zwierzętami zrobiona (bodaj w 1995) roku na zamówienie miesięcznika „Dziecko”.



Czy popularność pomaga? Jaki wpływ na Twoją pracę mają nagrody, pozytywne recenzje, feedback z Internetu? Czy to Cię do czegoś zobowiązuje, a może ogranicza? Czy też dalej rysujesz co chcesz i jak chcesz?

Jeśli mnie to ogranicza, to bardzo perfidnie, dla mnie zupełnie nie zauważalnie.
Spotkania z czytelnikami, czy w realu, czy w sieci, są bardzo dopingujące. Chytrze wyszłam za mąż za największego fana mojej twórczości, i on wygrzebuje z Internetu nawet jakieś okruszki opinii na temat mojej pracy. Ba, zaraziłam się od niego i od czasu do czasu wpisuję do wyszukiwarki grafiki swoje nazwisko - to wielka frajda dla ilustratora wiedzieć, że to co robi, porusza i cieszy odbiorców. Co do nagród, to mówiąc szczerze: ważna jest opinia kolegów profesjonalistów, ale gdybym miała do wyboru namalować książkę, którą pokochają dzieci, albo zrobić taką, za którą dostałabym ilustracyjnego Nobla, bez wahania wybrałabym to pierwsze.

Posługujesz się wieloma technikami, Twoje prace są niezwykle różnorodne. Co wpływa na decyzję, że jedne ilustracje wykonujesz temperą a inne zszywasz z gałganków?

Zmiany środków są odświeżające. Najczęściej dopasowuję technikę do książki, starając się jak najlepiej oddać charakter i aurę tekstu, a niekiedy to materia jest punktem wyjścia do książki. Z krawieckich polarowych ścinków, zaczęłam szyć drobne prezenty dla przyjaciół, a to woreczek na kostki scrabble, a to breloki do kluczy, a to draczny pokrowiec na termofor. Tak się rozbisurmaniłam, że ani się spostrzegłam, kiedy miałam już uszyte pierwsze strony Mojego pierwszego alfabetu i kilka stron książki dla maluchów o pojazdach. Mam nadzieję, że ta druga, szyta książeczka wyjdzie w przyszłym roku. Nie wiem tylko jaką będzie miała objętość, bo ciągle powstają nowe ilustracje.

Co w zawodzie ilustratora uważasz za największy sukces?

Chyba stworzenie takich kompletnych, spójnych, nowych światów, w które odbiorca wchodzi z zaciekawieniem i zachwytem. Wierzy, że za rogiem namalowanego domu uliczka ciągnie się dalej. Szancer był takim właśnie czarodziejem mojego dzieciństwa. Kiedy oglądałam książki ilustrowane przez Grabiańskiego miałam wrażenie ,że jestem w bardzo przyjaznej rzeczywistości, takiej, w której zawsze świeci słońce.

Czy tytuł bądź też tematyka książki mogą ograniczać? Czy zdarzyło Ci się z tego powodu zrezygnować ze zlecenia?

Kiedy ilustrator pracuje nad tekstem, który go ciekawi i bawi, jest szansa, że odbiorca o podobnym guście, poczuciu humoru i temperamencie polubi książkę od pierwszego i od drugiego wejrzenia. Czasem, praca nad tematem, którego się kompletnie nie czuje jest wyzwaniem dla profesjonalisty, czegoś go uczy, prowadzi w rejony wcześniej nieznane, zmusza do szukania innych, mniej utartych ścieżek, nowego języka. Czasem warto się w bólu przeczołgać przez taki kompletnie obcy temat dla samej gimnastyki. Ale efekty zawsze są lepsze jeśli ilustrator dobrze czuje tekst.
Wiem, że nie nadaję się kompletnie do tematów ciężkich, poważnych i trudnych, ale wiedzą o tym też najwyraźniej wydawcy, i nie dostaję takich propozycji.

Wymień swoich ulubionych ilustratorów

Janusz Grabiański
Jan Marcin Szancer
Janusz Stanny
Józef Wilkoń
Bogdan Butenko
Maria Uszacka
Adolf Born
Quentin Blake
Jean-Jacques Sempé
Edmund Dulac
Ernest H. Shepard
Beatrix Potter

Mogę tak długo, ale zatrzymam się może na najulubieńszych klasykach.

Co w zawodzie ilustratora stanowi największe wyzwanie?

Pogodzenie własnej wizji z przesłaniem autora.



Czy wierzysz, że papierowe książki zginą za X lat? Co wtedy będą robić ilustratorzy?

Od dziesięcioleci słyszę takie skomlenia, jak to świat dziadzieje, odhumanizowuje się i spłyca, ale ani trochę w to nie wierzę. Tak jak nie przestało istnieć malarstwo, wyparte przez fotografię, ani kino nie zmiotło z powierzchni ziemi teatru, tak komputer nie zastąpi książki. Internet to kapitalne medium, rządzące się zupełnie nowymi prawami, atuty szybkości komunikacji i dostępu do informacji są nie do przecenienia. Myślę że ilustracja znajdzie nowe pola do eksploatacji, więc ilustratorzy będą mogli bajać przyszłym dzieciom na sto nieznanych nam dzisiaj sposobów. Ale świata bez papierowych książek nawet nie chcę sobie wyobrażać.

Czy chciałaś narysować Yeti? Czy wolisz przedstawiać na rysunkach postaci realne czy nierzeczywiste? (Smok Wawelski udał Ci się wybornie).

Bez wątpienia, wolę postacie fantastyczne, przy których można fiknąć ilustratorsko. Kiedy mam do wyboru piękną królewnę lub ufoludka o paskudnym charakterze wybór jest bardzo prosty.

Czy jesteś zdyscyplinowaną ilustratorką? Jak pracujesz?

Przed każdą większą realizacją mam nieziemskiego pietra. Ale jak już zacznę, to trudno mi się zatrzymać. Jestem łakoma na pracę.
Profesor Janusz Stanny nazywa to syndromem szopa-pracza. Ciągle chce się coś międlić w pracowitych rączętach :-)

Bardzo dziękuję za niezwykłą rozmowę. I biegnę zrobić miejsce na kolejne tytuły z ilustracjami Elżbiety Wasiuczyńskiej. Najbardziej intryguje mnie Królowa Śniegu, ze zniecierpliwienia przebieram nogami - jak ona sobie z nią poradziła?

tytuły: Mój pierwszy alfabet
autor: Elżbieta Wasiuczyńska
wiek: 2+
wydawnictwo: LektorKlett
rok wydania: 2009






ps. dziękuję A + K i Z za ich czas i bezcenną pomoc.
ps. oprawa liternicza wywiadu by Elżbieta W. oczywiście.